Leczenie ran przewlekłych

Czym jest rana przewlekła?

 Rana przewlekła, jak sama nazwa wskazuje, dotyczy schorzenia gojącego się co najmniej kilka tygodni. Coraz więcej pacjentów cierpi z powodu takich ran. Wiele z nich goi się nawet ponad rok. 

Problem ran przewlekłych dotyczy głównie osób obciążonych wielochorobowo, tj. cukrzycą, niewydolnością krążenia, miażdżycą, otyłością. Pomimo olbrzymiego postępu w ostatnich latach, zarówno w rozwoju terapii jak i wiedzy o ranach, leczenie ran przewlekłych wciąż jest dużym wyzwaniem i obciążeniem zarówno dla pacjentów, jak i dla zespołów terapeutycznych i systemów ochrony zdrowia na całym świecie. Nie wszystkie opatrunki są refundowane, a ich koszt jest stosunkowo wysoki, co stanowi dodatkową trudność w terapii.  Ze względu na złożoną patologię rany przewlekłej, tylko wielokierunkowe i kompleksowe podejście do leczenia może przynieść oczekiwany efekt kliniczny.  

Dokładny wywiad podstawą w leczeniu ran przewlekłych

 Bardzo ważnym elementem w terapii jest dokładny wywiad i indywidualne podejście zarówno do pacjenta, jak i rany. Przyjmując w gabinecie pacjenta z raną przewlekłą należy zadbać, aby zebrać wszystkie dane dotyczące chorób, czasu ich wystąpienia, przyjmowanych leków, ale także diety. Poświęcony wówczas pacjentowi czas może przyczynić się do lepszego poznania etiologii danej rany. Dane te są równie ważne, jak sama wiedza odnośnie okoliczności powstania rany oraz dotychczasowego sposobu jej leczenia i mogą mieć ogromny wpływ na zdiagnozowanie problemu. Przykładowo, czasem czynnikiem upośledzającym gojenie, może być niezauważone wcześniej ciało obce, pozostające w głębokiej ranie. Może to być zarówno kolec, który dostał się do rany w momencie wypadku, jak i np. niewielki fragment opatrunku, który został pozostawiony w trakcie poprzedniego zabiegu. Dopiero po jego usunięciu gojenie może rozpocząć się na nowo.

Strategia TIME w gojeniu się ran przewlekłych

Obecnie leczenie ran oparte jest o opracowaną przez European Wound Management Association strategię TIME – jest to akronim, wyznaczający ścieżkę w prawidłowym gojeniu rany.

T - (Tissue debridement) – oczyszczenie tkanek 

 W trakcie gojenia się rany pojawia się tkanka martwicza, która z jednej strony ochrania warstwę  „gojącą się”, jednak z drugiej strony stanowi pożywkę dla bakterii i może prowadzić do zakażenia rany. Istnieje kilka sposobów na jej usunięcie, tj:

- Chirurgiczny – metoda wydaje się być szybka i prosta, jednak może być bolesna i w łatwy sposób prowadzić do nadmiernego krwawienia.
- Autolityczny – pod wpływem stosowanych opatrunków, w ranie dochodzi do uwalniania enzymów „trawiących” tkanki martwicze. Proces ten jest dłuższy i ze względu na koszt opatrunków również droższy.
- Enzymatyczny – usuwanie tkanek martwiczych następuje pod wpływem stosowanych maści. W niektórych przypadkach może być jednak stosunkowo bolesne.
- Biochirurgiczny – oczyszczenie przy pomocy larw muchy Lucila sericata. Jest to sposób stosunkowo rzadki, ze względu na opór psychologiczny, a także niewielką dostępność larw.  

I – (Infection and Inflamation Control) – kontrola infekcji i zapalenia

 Praktycznie każda rana przewlekła jest skolonizowana przez drobnoustroje, co nie znaczy, że każda rana jest zakażona. W zależności od znajdujących się w ranie drobnoustrojów, mogą one tworzyć tzw. biofilm bakteryjny, który będzie prowadził do opóźnienia gojenia się rany.  Istotny jest tutaj dobór środków antyseptycznych, mających wpływ na ograniczenie rozwoju zakażenia w ranie. W ranach przewlekłych praktycznie nie stosujemy antybiotyków, które mogą w prosty sposób prowadzić do antybiotykoodporności i znacznego przedłużenia gojenia się rany.

M – ( Moisture balance) – odpowiednia wilgotność rany

 Dzięki utrzymaniu odpowiednio wilgotnego środowiska w ranie, ma ona odpowiednie warunki do gojenia. Ranę należy prowadzić za pomocą odpowiednio dostosowanych opatrunków w taki sposób, aby z jednej strony pochłaniać nadmierny wysięk, a z drugiej strony jej nie wysuszać. Zbyt obfity wysięk z rany może prowadzić do infekcji, natomiast nadmierne wysuszenie rany mogłoby doprowadzić do hamowania naskórkowania. Zastosowanie mają tu opatrunki chłonne, nawilżające, płuczące, czy terapia podciśnieniowa.

E – (Edge of the wound, epidermization stimulation) – stymulacja naskórkowania

 Jeśli wszystkie poprzednie elementy leczenia są prawidłowo stosowane, dochodzi do naskórkowania od brzegu rany. Jest to proces najbardziej długotrwały i wrażliwy. Jego powodzenie zależy m.in. od samodyscypliny pacjenta, dotyczącej przestrzegania określonych zasad i stosowania odpowiedniej diety. Sposób i jakość przyjmowanych posiłków jest niezwykle ważnym elementem leczenia. Odżywienie i ukrwienie tkanek ma kolosalne znaczenie w ich gojeniu. Procesowi gojenia rany przewlekłej powinno też towarzyszyć leczenie chorób współistniejących, których zaostrzenie może przyczynić się do przedłużenia lub nawet uwstecznienia gojenia rany. W przypadku pacjentów z cukrzycą, źle kontrolowana glikemia może stanowić przyczynę przedłużenia się terapii. Również nadwaga i otyłość wpływa na jakość ukrwienia tkanek, co bezpośrednio wiąże się z procesem gojenia ran.

Poprawa komfortu życia pacjenta